In een ver verleden schreef ik het artikel “Studeren of werken? Over onafgemaakte studies en een carrière“. Nu we vijf jaar verder zijn wil ik hier graag een vervolg op schrijven. Want mijn overtuiging dat niet iedereen een diploma nodig heeft is alleen maar sterker geworden. Ook wil ik je een hart onder de riem steken als je je herkent in dit artikel: weet dat je niet alleen bent!
Laat ik beginnen met een kleine disclaimer: dit artikel zal niet voor iedereen van toepassing zijn. Wil je aan de slag als arts, psycholoog, advocaat of wat voor beroep dan ook waar je bepaalde kennis of certificaten voor nodig hebt die je enkel tijdens een opleiding kunt bemachtigen? Dan is studeren waarschijnlijk je enige optie. Hetzelfde geldt voor vele praktische beroepen waar het belangrijk is dat je over de juiste vaardigheden bezit. Wil je echter aan de slag in (online) communicatie, fotografie, graphic- of webdesign of social media? Of ben je een echte creatieveling en wil je voor jezelf beginnen? Lees dan verder.
Problemen op school en met autoriteit
Ik heb dus geen opleiding afgerond. Het laatste officiële document dat ik ontving was mijn propedeuse van een Communicatie opleiding. Daarna heb ik nog wel even doorgestudeerd, in totaal aan twee hogescholen en een universiteit, maar heb ik niets afgerond. Waarom niet? Niet omdat ik destijds al dacht dat ik geen diploma nodig zou hebben. Ik was juist bang dat ik het niet zou redden en mijn hele leven alleen via uitzendbureaus zou kunnen werken. Mijn omgeving bevestigde dit en probeerde me tevergeefs over te halen om mijn studie af te maken. Maar ik wist dat dit niet mijn pad was…
Waarom? Heel eerlijk: ik had een beetje een probleem met autoriteit. Dit begon al vroeg op de middelbare school, toen er inadequaat omgegaan werd met pesters in de klas. Ik verhuisde op mijn dertiende van de stad naar een dorp en was nieuw in de klas. Dat ik anders was, was een understatement. Ik sprak anders, droeg andere kleding en zat al vol in de puberteit. Mijn mentor negeerde het feit dat ik niet in de klas paste en dat ik sinds dag één gepest werd. Ik zag dat andere leraren ook niet altijd goed om konden gaan met pubers en hun problemen. En dat kritische vragen over de lesstof niet behandeld werden. Ik verloor mijn vertrouwen in leraren en het schoolsysteem en heb uiteindelijk met hakken over de sloot mijn havo diploma behaald.
Ik leerde meer op de werkvloer dan op school
Op de hogeschool had ik te maken met hele andere problemen. Ik had allemaal ideeën: een webshop beginnen met buitenlandse modemerken, een lifestyle blog voor vrouwen en ik dacht na over de toekomst van online communicatie. Dit was anno 2004 en ik denk dat ik mijn tijd te ver vooruitliep. Mijn leraren besteedden hier namelijk nog geen aandacht aan. En dus bestonden de marketinglessen over reclame maken op radio en tv en leerde ik hoe je interne communicatie kon inzetten. Ik weet nog dat ik dit enorm frustrerend vond. Ik wist wat ik leuk vond om te doen (web- en graphic design, online content maken) maar ik leerde niets op school waarmee ik mijn kennis en vaardigheden kon uitbreiden. Uiteindelijk kwam ik erachter dat ik veel meer op de werkvloer kon leren dan op school en ben ik gestopt met studeren.
Gaat een diploma helpen aan een mooie baan?
Nu zal dit in 2020 vast anders zijn, zeker qua communicatie- en marketingopleidingen. Ik kan me niet voorstellen dat er nu nog leraren zijn die denken dat social media een tijdelijke trend is en dat er nog hele semesters aan oude vormen van communicatie en marketing besteed worden. Maar er zullen ook nu studenten zijn die vinden dat de lesstof alweer verouderd is. Die misschien innovatieve ideeën hebben of al als freelancer aan het werk zijn en hierdoor goed kunnen inschatten waar echt vraag naar is. En die zich inmiddels afvragen: gaat een diploma mij straks echt helpen aan een mooie baan?
Mijn eerlijke antwoord, na 11 jaar in online communicatie en marketing gewerkt te hebben als freelancer en in loondienst bij heel wat bureaus en bedrijven: nee, een diploma is geen garantie voor een mooie baan. Deelt iedereen in dit wereldje mijn mening? Nee, helaas nog niet. Ook ik heb tijdens sollicitatiegesprekken vaak uitgebreid moeten uitleggen waarom ik geen diploma heb – en weet dan eigenlijk meteen dat ik en dit bedrijf wellicht geen goede match zijn. In mijn ervaring zijn het meestal oudere mensen die nog veel waarde aan een diploma hechten. Bij een bedrijf opgericht door wat jongere mensen is het niet hebben van een diploma meestal geen probleem.
Tips om toch een mooie baan te bemachtigen
De wereld verandert en zo ook onze ideeën over werk en school. Wat ik vaak zie in mijn wereldje (en dan heb ik het voornamelijk over online communicatie, maar dit geldt ook in andere creatieve en “nieuwe” beroepen) is dat ervaring en een passie hebben belangrijk is. Mensen die laten zien wat ze kunnen en ideeën hebben. Het helpt als je kunt aantonen dat je ook in je vrije tijd bezig bent met bepaalde werkzaamheden. Zo heeft het bijhouden van een blog mij altijd geholpen in het krijgen van een opdracht of baan. Ik toon hiermee immers aan dat ik echt van schrijven en online content houd. Dit geldt voor alle creatieve beroepen.
Een aantal tips om als creatieveling toch een goede baan te krijgen, ook zonder diploma:
– Zorg ervoor dat je online vindbaar bent met een mooie website of een social media kanaal dat je regelmatig bijhoudt. Deel deze website of kanaal op je cv en op LinkedIn en wees trots op wat je online neerzet. Je weet nooit wie jouw werk op deze manier tegenkomt.
– Blijf doorleren en breid je skills uit. Ik volg bijvoorbeeld regelmatig online cursussen op het gebied van online marketing, (web)design en persoonlijke ontwikkeling. Dit draagt allemaal bij aan je zelfvertrouwen en vaardigheden. Bij veel online cursussen en trainingen krijg je na het afronden een certificaat, zodat je toch nog iets onder ‘opleidingen’ op je cv of LinkedIn profiel kunt toevoegen.
– Heb je op dit moment geen werk? Creëer projecten die lijken op echte projecten. Ontwerp bijvoorbeeld een website voor een fictieve klant of houd een fotoshoot met jezelf of partner. Deel dit werk in je portfolio en op social media. Dit doen heel veel creatievelingen, niet alleen om hun werk te delen maar ook om beter te worden.
– Werk aan jezelf en leer jezelf goed presenteren. Een goede eerste indruk geven is erg belangrijk. Werk dus aan je zelfvertrouwen en weet hoe je jezelf goed kunt presenteren aan een mogelijke opdrachtgever of baas. Wees voorbereid op moeilijke vragen en deel ideeën die het bedrijf kunnen helpen en wat voor waarde jij met je meebrengt.
– Wil je helemaal niet voor een baas werken? Start dan je eigen bedrijf. Dit is iets makkelijker gezegd dan gedaan, maar als jij een unieke skill hebt of ergens heel goed in bent, probeer dan als zzp’er aan de slag te gaan of kijk of je met jouw skills zelf iets op kunt zetten.
Geldt dit ook voor jou?
Bij bijna elke opdracht die ik in de afgelopen jaren uitvoerde kwam ik mensen zoals ik tegen. Vrouwen en mannen met skills en overtuigingskracht zonder diploma. Veelal met dezelfde ervaring als ik: ze verveelden zich op school, leerden niet wat ze wilden leren en deden daarom ervaring op als freelancer of via (bij)banen. Op een gegeven moment zijn ze gestopt met school en volgden ze hun hart.
Aan de hand van het artikel vijf jaar geleden krijg ik nog steeds mailtjes. Veelal met de vraag “kan ik ook stoppen met mijn studie?”. Waarop mijn antwoord “ja” is, mits ze zich herkennen in het volgende profiel:
– Je hebt een skill of ervaring waar je nu al geld mee kunt verdienen.
– Je hebt ideeën, ziet mogelijkheden en kan nieuwe projecten en werkzaamheden snel oppakken.
– Je kunt met kritiek en vragen rondom het niet behalen van een diploma omgaan.
– Je vindt het geen probleem dat je misschien onderaan de ladder moet beginnen en niet meteen die droombaan of opdracht bemachtigt.
– Je wilt voor jezelf werken en beschikt over de eigenschappen die je hierbij gaan helpen.
Mijn antwoord is “nee” als ik het volgende lees in de mails:
“Ik ben 18 en weet echt nog niet wat ik wil.”
“Ik heb nog geen werkervaring opgedaan en weet niet waar ik moet beginnen.”
“Kan jij me helpen aan een opdracht of baan zonder diploma?”
In deze gevallen raad ik aan om gewoon te studeren. Studeren heeft namelijk ook genoeg voordelen. Je leert nieuwe mensen kennen, je leert met deadlines omgaan, je leert sociale vaardigheden en aan projecten werken. En wie weet: misschien kom je tijdens je studie wel iets tegen dat je aanspreekt en ontwikkelt dat zich later tot een baan. Bij twijfel en geen of weinig werkervaring zou ik gewoon studeren, mits dit een optie voor je is.
Ik wilde dit artikel graag schrijven, ook al weet ik dat niet iedereen het hiermee eens is. Ik denk dat er echter een nieuw tijdperk aankomt waar we niet meer standaard gaan studeren na de middelbare school. We kunnen er ook voor kiezen om in plaats van een complete opleiding een aantal vakken (online) te volgen of om een praktische cursus te volgen. Of om bewust te kiezen om geen carrière te maken… En tevreden zijn met een wat simpelere of parttime baan waar, je geen diploma voor nodig hebt.
Een diploma zal in bepaalde beroepen altijd belangrijk blijven, maar in creatieve beroepen minder. Zeker omdat de wereld, vooral online, zo snel verandert en de studieboeken snel verouderd zijn. En dan heb ik het nog niet eens over de studieschuld die veel studenten opbouwen, die ze jarenlang moeten afbetalen en het moeilijker maakt om een huis te kopen… Nee, ik ben geen voorstander van het idee dat iedereen moet studeren. En jij?
